TÜRKİYE’DE ÇALIŞMA (VE İKAMET İZNİ) ALINMASI
Türkiye’de çalışma (ve ikamet izni) alınması, Türkiye’de faaliyet gösterecek şirketlerin yabancı çalışanları bakımından önemli bir konudur. Yabancıların çalışma izni almasına ilişkin esaslar 28.7.2016 tarihli ve 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanununda (“UİK”) düzenlenmektedir.
Kanunun 6. maddesinin 2. fıkrasına göre bu kanun kapsamında yabancı statüsünde olan, yani Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin (m. 3/1-ı) çalışma izni olmaksızın çalışmaları veya çalıştırılmaları yasaktır. Çalışma izinlerinin verilmesi konusunda yetkili makam Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıdır (“Bakanlık”). UİK m.6/1’e göre Bakanlık çalışma izinlerini kanunun 4. maddesinde belirlenen uluslararası işgücü politikasına göre verecektir[1].
Yabancıların söz konusu çalışma iznini nasıl ve hangi koşullarla alacakları ise Türkiye’den veya yurtdışından başvurmalarına göre değişmektedir.
A. YURTDIŞINDAN YAPILACAK BAŞVURULAR
Çalışma izni almak isteyen ve yurtdışında bulunan yabancıların çalışma izni almaları, bulundukları ülkedeki Türkiye dış temsilciliğine (konsolosluk ya da büyükelçilik) başvuruda bulunmaları ile başlar. Dış temsilcilik, başvuruları çalışma izninin verilmesinde asıl yetkili kurum olan Bakanlığa iletir[2].
Yurtdışından başvuruda bulunan yabancıların önce ikamet izni almaları gerekli değildir ve başvurularının kabul edilmesi halinde alacakları çalışma izni, aynı zamanda ikamet izni hükmünde olacaktır. Dolayısıyla, çalışma iznine yurtiçinden başvurmak yerine yurtdışından başvuruda bulunulması bürokratik işlemlerle geçen süreyi kısaltması bakımından daha avantajlıdır.
1. Yurtdışı Başvurularında Çalışma İzninin Alınma Süresi
Yurtdışı başvurularında, ilk olarak elektronik ortamda başvuru yapılmaktadır. Başvuru aşamasında gerekli tüm belgelerin eksiksiz şekilde sunulması halinde, yurtdışından bulunulan taleplerde başvuru tarihinden itibaren 1 ay-45 günlük bir süre içerisinde çalışma izni çıkmaktadır. Belgelerin eksik olmaması ve sürecin doğru bir şekilde işlemesi için çalışma izinleri konusunda uzman bir hukuk bürosunun danışmanlığına başvurulması önem arz etmektedir.
2. Başvuru Koşulları
Bir şirketin Türkiye’de yabancı personel istihdam etmek istemesi halinde bu şirketin aşağıdaki koşulları sağlaması gerekmektedir:
Yabancı sermayeli şirketlerin ortaklarına çalışma izni alınabilmesi için ise, yabancının kurulan şirketteki ödenmiş sermayesinin en az %20 ve bunun karşılığının 40.000 TL olması gereklidir. Şirket kuruluşu bu esasa göre yapılmalıdır.
B. YURTİÇİNDEN YAPILACAK BAŞVURULAR
Yurtiçinden yapılacak başvurularda ön şart, ülkede bulunan yabancının en az altı ay süreli ikamet izninin bulunmasıdır. Dolayısıyla söz konusu izne sahip olmayan yabancıların çalışma izni başvurusunda bulunmadan önce en az altı ay süreli ikamet izni alması gerekecektir. Bu durumda sürece İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü de dâhil olacağından, süreç uzayacaktır.
İkamet izni almak üzere yabancının öncelikle elektronik ortamdan başvurması gerekmektedir[3]. Başvuruda bulunan yabancı, randevu gününe kadar Türkiye’de ikamet etme hakkına sahiptir ve başvuru sahibinin bu tarihe kadar ülkeden çıkmaması uygun olacaktır.
İkamet izni başvurularında gerekli belgeler ise şu şekildedir:
Oturma izni alındıktan sonra çalışma iznine başvurulabilmekte ve çalışma izni başvurusu elektronik ortamdan Bakanlığa yapılmaktadır.
1. Yurtiçi Başvurularında Çalışma İzninin Alınma Süresi
Yurtiçi başvurularında çalışma izni alınması, eğer en az altı ay süreli geçerli ikamet izni bulunmuyorsa önce bunun alınmasını gerektirdiğinden yurtdışı başvurularından daha uzun sürecektir. Bu durumda, başvurudan itibaren ikamet kartının çıkması yaklaşık 1-2 ay kadar sürmektedir. İkamet kartı alındıktan sonra çalışma izninin çıkması ise yaklaşık 1 aylık bir zaman alır. Dolayısıyla yurtiçi başvurularında çalışma izni alınabilmesi yaklaşık 3 ay kadar bir süre gerektirmektedir.
2. Başvuru Koşulları
Yurtiçi başvurularında şirketlerin yerine getirmesi gereken koşullar yukarıda “Yurtdışından Yapılacak Başvurular” başlığı altında sayılanlarla aynıdır.
C. ÇALIŞMA İZNİ BAŞVURUSU İÇİN GEREKLİ BELGELER VE GİDERLER:
Başvuru aşamasında gerekli belgeler şu şekildedir:
İŞVERENDEN İSTENEN BİLGİ VE BELGELER |
|
Gerekli Belgeler: |
Gerekli Bilgiler: Yatırım Teşvik Belgesi vb.)
|
|
|
YABANCI ÇALIŞANDAN İSTENEN BİLGİ VE BELGELER |
|
Gerekli Belgeler: |
Gerekli Bilgiler: |
Belgelerde eksik bulunması halinde, mücbir sebepler dışında belgelerin en geç otuz gün içinde tamamlanması gerekmektedir[5].
Başvuru sürecine ilişkin giderler değişiklik gösterdiğinden, yapılacak masraf miktarının başvuru işlemleri yapılacağında öğrenilmesi sağlıklı olacaktır. Bilinmesi gereken, söz konusu masraflara harç, vekâlet, duruma göre tercüme giderleri gibi kalemlerin de dâhil olacağıdır. Ayrıca, yurtiçi başvurularında alınması gerekli olan ikamet izni bakımından ek giderlerin doğacağı ve yine bu giderlere de özel sağlık sigortası başta olmak üzere çeşitli masraf kalemlerinin dâhil olacağı unutulmamalıdır.
D. ÇALIŞMA İZİNLERİNİN GEÇERLİLİK SÜRESİ
İlk başvuruda başvuru sahibi yabancıya –yurtiçi veya yurtdışından başvurulması bakımından bir fark gözetilmeksizin– bir yıl süreli çalışma izni verilmektedir. Sonrasında çalışma izninin süresi uzatılmak istenirse, ilgili kanun ve yönetmelik çerçevesinde farklı bir prosedür izlenecektir.
E. ÇALIŞMA İZNİ BAŞVURUSUNUN REDDEDİLECEĞİ HALLER
UİK m.9’a göre, yapılan başvuruların Bakanlıkça değerlendirilmesi sonucunda:
[1] DOĞAN, Vahit: Türk Yabancılar Hukuku, 1. Baskı, Ankara 2016, s. 162. (“Doğan”)
[2] Doğan, s. 162.
[3]Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik, m.19/4. Başvuru linki: https://e-ikamet.goc.gov.tr/Ikamet/Basvuru/IlkBasvuru (16.10.2017 tarihinde erişildi.)
[4] https://e-ikamet.goc.gov.tr/ (16.10.2017 tarihinde erişildi.)
[5] Doğan, s. 162.
[6] Doğan, s. 162-163.