BLOG

TÜRKİYE’DE ÇALIŞMA (VE İKAMET İZNİ) ALINMASI

 

Türkiye’de çalışma (ve ikamet izni) alınması, Türkiye’de faaliyet gösterecek şirketlerin yabancı çalışanları bakımından önemli bir konudur. Yabancıların çalışma izni almasına ilişkin esaslar 28.7.2016 tarihli ve 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanununda (“UİK”) düzenlenmektedir.

 

Kanunun 6. maddesinin 2. fıkrasına göre bu kanun kapsamında yabancı statüsünde olan, yani Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin (m. 3/1-ı) çalışma izni olmaksızın çalışmaları veya çalıştırılmaları yasaktır. Çalışma izinlerinin verilmesi konusunda yetkili makam Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıdır (“Bakanlık”). UİK m.6/1’e göre Bakanlık çalışma izinlerini kanunun 4. maddesinde belirlenen uluslararası işgücü politikasına göre verecektir[1].

 

Yabancıların söz konusu çalışma iznini nasıl ve hangi koşullarla alacakları ise Türkiye’den veya yurtdışından başvurmalarına göre değişmektedir.

 

A. YURTDIŞINDAN YAPILACAK BAŞVURULAR

 

Çalışma izni almak isteyen ve yurtdışında bulunan yabancıların çalışma izni almaları, bulundukları ülkedeki Türkiye dış temsilciliğine (konsolosluk ya da büyükelçilik) başvuruda bulunmaları ile başlar. Dış temsilcilik, başvuruları çalışma izninin verilmesinde asıl yetkili kurum olan Bakanlığa iletir[2].

 

Yurtdışından başvuruda bulunan yabancıların önce ikamet izni almaları gerekli değildir ve başvurularının kabul edilmesi halinde alacakları çalışma izni, aynı zamanda ikamet izni hükmünde olacaktır. Dolayısıyla, çalışma iznine yurtiçinden başvurmak yerine yurtdışından başvuruda bulunulması bürokratik işlemlerle geçen süreyi kısaltması bakımından daha avantajlıdır.

 

1. Yurtdışı Başvurularında Çalışma İzninin Alınma Süresi

 

Yurtdışı başvurularında, ilk olarak elektronik ortamda başvuru yapılmaktadır. Başvuru aşamasında gerekli tüm belgelerin eksiksiz şekilde sunulması halinde, yurtdışından bulunulan taleplerde başvuru tarihinden itibaren 1 ay-45 günlük bir süre içerisinde çalışma izni çıkmaktadır. Belgelerin eksik olmaması ve sürecin doğru bir şekilde işlemesi için çalışma izinleri konusunda uzman bir hukuk bürosunun danışmanlığına başvurulması önem arz etmektedir.

 

2. Başvuru Koşulları

 

Bir şirketin Türkiye’de yabancı personel istihdam etmek istemesi halinde bu şirketin aşağıdaki koşulları sağlaması gerekmektedir:

 

1. Çalışma izni talep edilen işyerinde en az beş T.C. vatandaşının istihdamı zorunludur. İşyerinin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL veya brüt satışlarının en az 800.000 TL veya son yıl ihracat tutarının en az 250.000 ABD Doları olması gerekmektedir.
2. İşveren tarafından yabancıya ödeneceği beyan edilen aylık ücret miktarının yabancının görev ve yetkinliği ile bağdaşır seviyede olması zorunludur. Buna göre, başvuru tarihi itibariyle yürürlükte bulunan asgari ücret tutarı dikkate alınmak suretiyle yabancıya ödenecek ücretin en az;

1. Üst düzey yöneticiler, pilotlar ve ön izin talebinde bulunan mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 6,5 katı,
2. Birim veya şube müdürleri ile mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 4 katı,
3. Uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde çalışacaklar ile öğretmenler için asgari ücretin 3 katı,
4. Diğer mesleklerde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 1,5 katı olması gerekmektedir.

 

Yabancı sermayeli şirketlerin ortaklarına çalışma izni alınabilmesi için ise, yabancının kurulan şirketteki ödenmiş sermayesinin en az %20 ve bunun karşılığının 40.000 TL olması gereklidir. Şirket kuruluşu bu esasa göre yapılmalıdır.

 

B. YURTİÇİNDEN YAPILACAK BAŞVURULAR

 

Yurtiçinden yapılacak başvurularda ön şart, ülkede bulunan yabancının en az altı ay süreli ikamet izninin bulunmasıdır. Dolayısıyla söz konusu izne sahip olmayan yabancıların çalışma izni başvurusunda bulunmadan önce en az altı ay süreli ikamet izni alması gerekecektir. Bu durumda sürece İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü de dâhil olacağından, süreç uzayacaktır.

 

İkamet izni almak üzere yabancının öncelikle elektronik ortamdan başvurması gerekmektedir[3]. Başvuruda bulunan yabancı, randevu gününe kadar Türkiye’de ikamet etme hakkına sahiptir ve başvuru sahibinin bu tarihe kadar ülkeden çıkmaması uygun olacaktır.

 

İkamet izni başvurularında gerekli belgeler ise şu şekildedir:

1. İkamet İzni Başvuru Formu (yabancı ve/veya yasal temsilcisi tarafından imzalanmalıdır.)
2. Pasaport veya yerine geçen belgenin aslı ve fotokopisi (kimlik bilgileri ve fotoğrafın bulunduğu sayfa ile işlem gören sayfalar)
3. Dört (4) adet fotoğraf (Son 6 ay içinde çekilmiş, fonu beyaz ve biyometrik olmalıdır.)
4. Kalınacak sürede yeterli ve düzenli maddi imkâna sahip olunduğuna dair beyan (Başvuru Formunda beyan edilir. İdare destekleyici belge isteyebilir.)
5. Geçerli sağlık sigortası (Sigorta süresi, istenilen ikamet izni süresini kapsamalıdır. Aşağıdakilerden biri yeterli sayılır):

1. İkili sosyal güvenlik sözleşmeleri kapsamında Türkiye’de sağlık hizmetlerinden faydalanıldığına dair il sosyal güvenlik birimlerinden alınan e-imzalı/imzalı ve kaşeli/mühürlü belge
2. Sosyal Güvenlik Kurumundan alınmış e-imzalı/imzalı ve kaşeli/mühürlü provizyon belgesi (SGK’dan getirilecek provizyon belgeleri aile ikamet izinlerinde hem destekleyici hem de aile bireylerini kapsayacak biçimde olmalıdır.)
3. Sosyal Güvenlik Kurumuna genel sağlık sigortalısı olmak için yapılan başvuruya dair e-imzalı/ imzalı ve kaşeli/mühürlü belge
4. Özel sağlık sigortası (Poliçede “İşbu poliçe 06/06/2014 tarih ve 9 sayılı ikamet izni taleplerinde yaptırılacak özel sağlık sigortalarına ilişkin genelgede belirlenen asgari teminat yapısını kapsamaktadır.” ibaresi bulunmalıdır. Başvuru sırasında sigorta poliçesinin imzalı ve kaşeli/mühürlü aslı ibraz edilmelidir.)[4]

 

Oturma izni alındıktan sonra çalışma iznine başvurulabilmekte ve çalışma izni başvurusu elektronik ortamdan Bakanlığa yapılmaktadır.

 

1. Yurtiçi Başvurularında Çalışma İzninin Alınma Süresi

 

Yurtiçi başvurularında çalışma izni alınması, eğer en az altı ay süreli geçerli ikamet izni bulunmuyorsa önce bunun alınmasını gerektirdiğinden yurtdışı başvurularından daha uzun sürecektir. Bu durumda, başvurudan itibaren ikamet kartının çıkması yaklaşık 1-2 ay kadar sürmektedir. İkamet kartı alındıktan sonra çalışma izninin çıkması ise yaklaşık 1 aylık bir zaman alır. Dolayısıyla yurtiçi başvurularında çalışma izni alınabilmesi yaklaşık 3 ay kadar bir süre gerektirmektedir.

 

2. Başvuru Koşulları

 

Yurtiçi başvurularında şirketlerin yerine getirmesi gereken koşullar yukarıda “Yurtdışından Yapılacak Başvurular” başlığı altında sayılanlarla aynıdır.

 

C. ÇALIŞMA İZNİ BAŞVURUSU İÇİN GEREKLİ BELGELER VE GİDERLER:

Başvuru aşamasında gerekli belgeler şu şekildedir:

 

İŞVERENDEN İSTENEN BİLGİ VE BELGELER
Gerekli Belgeler: Vergi Levhası Başvuru dilekçesi Ticaret Sicil Gazeteleri  Faaliyet Belgesi İmza Sirküleri Vekâletname   Bilanço (Yeminli Mali Müşavir veya Vergi Dairesi onaylı) İşletmenin 26 haneli SGK numarası Çalışan sayısını gösterir SGK dökümü	Gerekli Bilgiler: Varsa resmi izin belgeleri (Üretim İzni, Yatırım Teşvik Belgesi vb.) Varsa yabancı istihdamını haklı kılacak destekleyici diğer bilgi ve belgeler
YABANCI ÇALIŞANDAN İSTENEN BİLGİ VE BELGELER
Gerekli Belgeler: 1 adet vesikalık fotoğraf Türkçe tercümesi yeminli mütercim ve noter onaylı pasaport sureti  Türkçe tercümesi yeminli mütercim ve noter onaylı diploma sureti (Suriye uyruklu yabancılar için istenmez) İkamet tezkeresi veya ikamet kartının bütün sayfalarının fotokopisi (Yurtdışı başvurularda istenmeyen bu belge yurtiçi başvurularda gereklidir. )	Gerekli Bilgiler: Türkçe yazılmış özgeçmiş T.C. vatandaşı ile evli ise evliliğini evlilik cüzdanı, bu evlilikten doğan çocukların kimlik fotokopileri

 

Belgelerde eksik bulunması halinde, mücbir sebepler dışında belgelerin en geç otuz gün içinde tamamlanması gerekmektedir[5].

 

Başvuru sürecine ilişkin giderler değişiklik gösterdiğinden, yapılacak masraf miktarının başvuru işlemleri yapılacağında öğrenilmesi sağlıklı olacaktır. Bilinmesi gereken, söz konusu masraflara harç, vekâlet, duruma göre tercüme giderleri gibi kalemlerin de dâhil olacağıdır. Ayrıca, yurtiçi başvurularında alınması gerekli olan ikamet izni bakımından ek giderlerin doğacağı ve yine bu giderlere de özel sağlık sigortası başta olmak üzere çeşitli masraf kalemlerinin dâhil olacağı unutulmamalıdır.

 

D. ÇALIŞMA İZİNLERİNİN GEÇERLİLİK SÜRESİ

 

İlk başvuruda başvuru sahibi yabancıya –yurtiçi veya yurtdışından başvurulması bakımından bir fark gözetilmeksizin– bir yıl süreli çalışma izni verilmektedir. Sonrasında çalışma izninin süresi uzatılmak istenirse, ilgili kanun ve yönetmelik çerçevesinde farklı bir prosedür izlenecektir.

 

E. ÇALIŞMA İZNİ BAŞVURUSUNUN REDDEDİLECEĞİ HALLER

 

UİK m.9’a göre, yapılan başvuruların Bakanlıkça değerlendirilmesi sonucunda:

1. Uluslararası işgücü politikasına uygun olmayan,
2. Sahte veya yanıltıcı bilgi ve belgelerle yapılan,
3. Yabancı istihdam edilmesine ilişkin gerekçesi yeterli görülmeyen,
4. Diğer kanunlarda Türk vatandaşlarına hasredilen iş ve meslekler için yapılan,
5. Gerekli nitelik ve uzmanlığı taşımadığı anlaşılan yabancılara ilişkin olan,
6. Bakanlıkça belirlenen değerlendirme kriterlerini taşımayan,
7. Türkiye’ye girişine izin verilmeyecek olan,
8. Vize verilemeyecek olan ve hakkında sınır dışı etme kararı alınan kişilerden olduğu İçişleri Bakanlığınca bildirilen yabancılara ilişkin olan,
9. Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından Türkiye’de çalışmasında sakınca görülen yabancılara ilişkin olan,
10. Dışişleri Bakanlığının uygun görüşü olması durumu hariç, Türkiye Cumhuriyetinin tanımadığı veya diplomatik ilişkisinin bulunmadığı ülke vatandaşları için yapılan,
11. Kanuni süresi içinde yapılmayan veya eksiklikleri tamamlanmayan başvurular Bakanlıkça reddedilecektir[6].